A pandemia deixou clara a necesidade dun cambio radical na forma en que vivimos e xestionamos as cuestións socioeconómicas e ambientais.
As institucións europeas están a planear unha serie de accións para contrarrestar a crise do coronavirus e redeseñar un modelo de desenvolvemento baseado na sustentabilidade como principio reitor de todas as súas estratexias políticas.
Este marco forma parte da entrada en vigor, o 10 de marzo, do primeiro Regulamento Europeo (Regulamento (UE) 2019/2088) adoptado no marco do ambicioso Plan de Acción para o Financiamento Sustentable, cuxo obxectivo é introducir unha definición compartida do termo «sustentabilidade» para os investimentos financeiros e ter unha serie de obrigas de transparencia a respecto dos operadores que as xestionan.
Con todo, é realmente un punto de inflexión o Regulamento 2088?
Para a Alianza Internacional para a Banca con Valores (GABV) e a Federación Europea de Bancos Éticos e Alternativos (FEBEA), da que formamos parte Banca Etica, os esforzos da UE son, sen dúbida, un paso adiante.
Emporiso, non podemos deixar de sinalar algunhas contradicións nas decisións da Comisión Europea, en primeiro lugar a de confiar ao xigante financeiro BlackRock o papel de asesor de finanzas sustentables.
Porén, o que merece ser subliñado aínda máis son as profundas diferenzas entre as finanzas éticas e o que a UE certificará como financiamento sustentable.
Cales son as fortalezas das finanzas éticas en comparación co que se define como sustentable?
Os obxectivos básicos
Nas finanzas sustentables, a maximización dos beneficios e o valor das accións e os dividendos seguen sendo predominantes, tratando de non danar demasiado o medio. O enfoque das finanzas éticas é o contrario: perséguese a realización de beneficios económicos, pero é ao servizo do obxectivo de maximizar os beneficios para as persoas, as comunidades e o planeta.
Apoio á economía real
A lexislación da UE non impide que os chamados intermediarios financeiros sustentables sigan facendo un uso sen escrúpulos de instrumentos especulativos e paraísos fiscais; non hai límite para as prácticas xeradoras de burbullas e xeradoras de inestabilidade, o uso de derivados, así como as apostas especulativas e o comercio de alta frecuencia.
Lembras a burbulla hipotecaria subprime que desencadeou a terrible crise financeira de 2008? Tamén podería replicarse coas novas normas sobre finanzas sustentables, mentres que non podería suceder se, por hipótese, todos operasen consonte os criterios das finanzas éticas.
O enfoque sistémico?
A lexislación da UE limítase a «certificar» determinados produtos financeiros como sustentables sen avaliar o traballo global dos intermediarios que os sitúan. Un intermediario pode pór produtos «verdes» á venda, mentres se mantén xunto con produtos que invisten en fontes fósiles, armas etc. Pola contra, no mundo das finanzas éticas, a avaliación dos impactos sociais e ambientais está no centro de todos os produtos financeiros propostos e de todas as prácticas comerciais.
O modelo de gobernanza
A lexislación europea non impide que os intermediarios financeiros «opacos» e os sistemas de «caixas chinesas» se definan como sustentables. A transparencia e a participación, por outra banda, son valores que impregnan a gobernanza dos operadores de finanzas éticas en todos os niveis.
O peso dos parámetros de ESG
No enfoque da UE, a sustentabilidade defínese case exclusivamente examinando o compoñente ambiental, en particular a redución das emisións de CO2. Por outra parte, para as finanzas éticas, algúns sectores económicos deben ser excluídos necesariamente dos investimentos (armas, fontes fósiles, pornografía etc.). No enfoque das finanzas éticas, cada aspecto ambiental, social e de gobernanza tense en conta na análise tradicional do ESG (un acrónimo que significa Medio Ambiente, Social e Gobernanza e que indica unha serie de criterios utilizados para medir a sustentabilidade dos investimentos).
Sobre a base do primeiro enfoque, poderiamos considerar investimentos «sustentables» a centrais eléctricas a gas ou centrais hidroeléctricas construídas mediante a construción de encoros que devastan o medio e poñen en perigo as comunidades que viven neses territorios: para as finanzas éticas, emporiso, estes investimentos son inaceptables. Do mesmo xeito, o investimento en Big Tech é inaceptable porque os grandes investimentos tecnolóxicos, malia considerarse neutrais en termos de emisións de CO2, non son fiscalmente transparentes.
Lobby
Malia as finanzas especulativas investir fortemente en facer presión ás institucións para que persigan os seus obxectivos, mesmo chegando a pedir que a inclusión de investimentos nucleares ou algúns de combustibles fósiles entre as actividades se consideren «sustentables», as finanzas éticas céntranse máis en crear conciencia de abaixo cara a arriba das persoas e as comunidades para facer comprensibles os impactos negativos dun financiamento orientado a maximizar os beneficios no moi corto prazo. Tamén está en primeira liña esixir un imposto sobre as transaccións financeiras; a separación dos bancos comerciais e os bancos de investimento; unha loita seria contra os paraísos fiscais; un límite no uso de derivados etc.
Implicación social e transformación
As finanzas tradicionais —mesmo cando se di que son sustentables— tenden a buscar só rendementos nas empresas nas que invisten. As finanzas éticas buscan o diálogo coas empresas nas que inviste para estimulalas a mellorar sempre o seu desempeño social e ambiental e contribuír así a producir unha verdadeira transformación social.
Como di a presidenta de Banca Etica, Anna Fasano: «As finanzas éticas aspiran a un concepto de xustiza social e inclusión que vai moito máis aló da proposta da UE. Termos como beneficio, especulación, gobernanza, impacto, incidencia, construción da cidadanía… adquiren un significado completamente diferente e constitúen un espazo coherente que non se limita a unha agregación de iniciativas concretas, senón máis ben a unha proposta completa sobre como debe operar a intermediación financeira para xerar xustiza social e o ben común».
